(Last Updated On: 01/12/2022)

Het overslaan van het ontbijt is nu door het intermittent fasting hip en happening. Maar is het skippen van het ontbijt wel gezond? Onderzoek laat namelijk zien dat mensen die hun ontbijt overslaan meer chronische ontstekingen in hun lijf hebben en een hogere sterftekans hebben dan mensen die wel ontbijten.^{1 2} De link tussen het overslaan van het ontbijt en chronische ontstekingen ligt mogelijk in de darmen.

In dit artikel:

• Hoe het overslaan van het ontbijt tot tekorten leidt
• Hoe deze tekorten leiden tot lekken in de darmwand
• Hoe een lekkende darm de samenstelling van de darmflora overhoop haalt
• Hoe dit vervolgens tot ontstekingen leidt in de rest van het lichaam
• Samenvatting
• Wetenschappelijke bronnen

Het skippen van het ontbijt en tekorten

Dat het overslaan van het ontbijt tot tekorten leidt, is natuurlijk geen hogere wiskunde. Wie niet ontbijt eet minder en krijgt dus ook minder voedingsstoffen binnen dan mensen die wel ontbijten. Een volwassen man heeft dagelijks ongeveer 2.500 kilocalorieën nodig en een volwassen vrouw 2.000 kilocalorieën. Een ontbijt bestaat doorgaans uit 500 kilocalorieën en dat is dus een groot aandeel in het aantal benodigde calorieën. Een Koreaans onderzoek laat dan ook zien dat mensen die slechts 1.600 kilocalorieën per dag aten voedingstekorten hadden, waarbij zij een aantal belangrijke voedingsstoffen misten. En het overgrote deel van deze ‘ondervoede’ proefpersonen hadden over het algemeen de neiging om hun ontbijt over te slaan.³

Voedingsstoffen in granen

In Nederland bestaat het ontbijt normaliter uit granen: brood, havermoutpap, muesli of andere ontbijtgranen. Brood en havermout bevatten vezels en een belangrijk mineraal, namelijk zink.⁴ Zink en vezels zijn belangrijke voedingsstoffen om de darmwand gezond te houden. Bij te weinig zink en te weinig vezels kan de darmwand openbreken, met een lekkende darm als gevolg.^{5 6 7 8} En een lekkende darm heeft zelf ook de nodige nadelige gevolgen. Een lekkende darm zorgt namelijk voor ontstekingen op verschillende plekken in het lichaam en verhoogt het risico op ziekten als Alzheimer, artrose, diabetes, endometriose en hart- en vaatziekten.

Zink zit niet alleen in granen, maar ook in veel andere voedingsmiddelen zoals peulvruchten, vlees en zeevruchten. Zo hebben mensen die ondervoed zijn al gauw een zinktekort.⁹ Jonge vrouwen die af willen vallen en daardoor minder eten, worden door Japanse onderzoekers daarom gezien als een risicogroep om een zinktekort te krijgen.¹⁰

Ontbijt overslaan om af te vallen

Er zijn meerdere redenen waarom iemand zijn ontbijt overslaat. Geen trek en geen tijd zijn een paar op te noemen redenen. Maar er zijn ook mensen die niet ontbijten omdat zij af willen vallen. Het lijkt een logische redenering: iemand die niet ontbijt, eet minder en krijgt dus minder calorieën binnen, terwijl hij wel net zoveel calorieën verbrandt als wanneer hij wel zou ontbijten. Dan is te verwachten dat ontbijt-skippers gewicht verliezen. Maar niets is minder waar. Een studie met meer dan 300 mensen met overgewicht laat namelijk zien dat hun lichaamsgewicht hetzelfde bleef zodra de proefpersonen stopten met ontbijten. De groep proefpersonen werden in dit onderzoek in twee kleinere groepen verdeeld: een groep die wel dagelijks zijn ontbijt nam en een groep die de opdracht kreeg om van de ene op de andere dag te stoppen met ontbijten. Bij beide groepen was na de onderzoeksperiode geen meetbaar verschil in gewicht. De conclusie van dit onderzoek luidde daarom dat het stoppen met ontbijt niet zorgde voor een gewichtsafname.¹¹ Misschien dat de mensen die hun ontbijt skippen dan het aantal calorieën wat zij ’s ochtends gemist hebben, wel op een ander moment in de dag inhaalden. Maar een ander onderzoek laat zien dat dit over het algemeen niet het geval is. Wie ’s ochtends niet ontbijt en daardoor 500 kilocalorieën overslaat, eet misschien een stevigere lunch met 150 extra kilocalorieën. Dan blijft er dus nog steeds een verschil is van 350 kilocalorieën over.¹²

Een verklaring hiervoor is dat het lichaam ’s ochtends anders werkt dan ’s avonds en daardoor ook ‘s ochtends anders met voeding omgaat dan ’s avonds.¹³ Er zijn meerdere onderzoeken die deze verklaring ondersteunen. Mensen die namelijk ’s ochtends meer eten dan ’s avonds verliezen gewicht, terwijl mensen die ’s avonds veel eten juist aankomen.^{14 15}   

Lekkende darm

Patiënten die dagelijks te weinig calorieën binnenkrijgen, hebben meer last van een lekkende darm dan mensen die wel voldoende eten.¹⁶ En uit een onderzoek met cavia’s blijkt hoe belangrijk zink is in de gezondheid van de darmwand wanneer onderzoekers cavia’s op een caloriearm dieet zetten. De onderzoekers verdeelden de cavia’s in deze studie in drie groepen. De cavia’s uit de eerste groep kregen voldoende voeding. De cavia’s uit de tweede groep kregen te weinig eten. En de cavia’s uit de derde groep werden ook op een caloriearm dieet gezet, maar dit dieet werd aangevuld met extra zink. De cavia’s die voldoende voeding kregen hadden, zoals verwacht, een gezonde darmwand. De darmwand van de cavia’s die te weinig eten kregen, was niet meer intact. Maar de darmwand van de cavia’s die een caloriearm dieet kregen met extra zink bleef wel intact.¹⁷ Cavia’s zijn geen mensen. Maar uit een ander onderzoek met menselijke proefpersonen met een lekkende darm bleken zinksupplementen in ieder geval een gunstig effect te hebben op het herstel van de darmwand.¹⁸  

Wanneer er sprake is van een lekkende darm kunnen etensresten, bacteriën en gifstofjes in de bloedbaan lekken. Wanneer deze zich eenmaal in de bloedbaan bevinden, circuleren ze door de rest van het lichaam. En dit leidt dan weer tot ontstekingsreacties op verschillende plekken in het lichaam.¹⁹ Wanneer het immuunsysteem deze gifstofjes detecteert vuren zij namelijk ontstekingsreacties af om het lichaam te beschermen. Maar als het immuunsysteem continu aangewakkerd wordt en continu ontstekingsreacties afvuurt, kan dit schadelijk zijn voor het lichaam.

Een lekkende darm haalt de darmflora uit balans

Wanneer de darmwand niet meer intact is, ontstaat er een shift in de samenstelling van de darmflora. Dit heeft met de toevoer van zuurstof te maken. Wanneer de darmwand intact is, is er geen zuurstof in de darmen. Maar wanneer de darmwand niet meer intact is, kan er zuurstof vanuit de bloedbaan in de darmen komen. In de darmen leven bacteriën die niet tegen zuurstof kunnen en bacteriën die wel zuurstof kunnen verdragen. De meeste gezonde darmbacteriën zijn niet bestand tegen zuurstof. Zij krijgen de kans om te gedijen als de darmwand intact is en er dus geen zuurstof in de darmen kan komen. Maar wanneer de darmwand open is gebroken en er zuurstof in de darmen komt, nemen deze gezonde bacteriën in aantallen af, terwijl de bacteriën die wel zuurstof verdragen dan de kans krijgen om te floreren. En het zijn juist bacteriën van een schadelijke bacteriestam die de aanwezigheid van zuurstof tolereren: de Proteobacteriën.²⁰ Een lek in de darmwand kunnen hierdoor een overgroei aan Proteobacteriën veroorzaken. Deze bacteriën hebben een nadelige reputatie: personen met veel Proteobacteriën in hun darmen hebben namelijk een verhoogde kans op allerlei ziekten en aandoeningen. Mensen met depressie,²¹ de ziekte van Crohn,²² Prikkelbare Darm Syndroom,²³ endometriose ²⁴ en Alzheimer²⁵ hebben namelijk meer Proteobacteriën in hun darmen dan gezonde mensen.

Een lekkende darm als oorzaak van verschillende aandoeningen

Een overgroei van deze bacteriestam leidt tot ontstekingen op verschillende plekken in het lichaam.²⁶ Dit heeft er vooral mee te maken dat de Proteobacterieën een gifstofje op hun celwand dragen: de lipopolysacchariden (LPS). En wanneer deze LPS zich in grote hoeveelheden in de darmen bevinden, heeft de darmwand ook meer moeite om te herstellen, omdat de aanwezigheid van de LPS ervoor zorgt dat de darmwand steeds weer opnieuw openbreekt.²⁷ Mensen met veel van dit soort schadelijk bacteriën in hun darmen hebben dan ook meer LPS in hun bloedbaan. En het zijn deze LPS waar het immuunsysteem op reageert door ontstekingsreacties af te vuren. Wanneer er constant LPS via de bloedbaan aangevoerd wordt, is dit voor het immuunsysteem dweilen met de kraan open en ontstaan er dus chronische ontstekingen. In sommige gevallen tast het immuunsysteem dan het eigen lichaam aan.

Vicieuze cirkel

Wanneer mensen dus eenmaal door een zinktekort, of om een andere reden, een opengebroken darmwand hebben, komen zij in een vicieuze cirkel terecht waarbij het steeds moeilijker wordt om de darmwand te dichten. Een opengebroken darmwand zorgt voor meer zuurstof in de darmen en meer zuurstof in de darmen zorgt voor een shift in de darmflora, waarbij schadelijke bacteriën de overhand nemen en veel gezonde bacteriën afsterven. En deze schadelijke bacteriën leiden tot ontstekingsreacties in de darmwand, waardoor het immuunsysteem de darmwand openbreekt om in de aanval te kunnen gaan tegen deze schadelijke bacteriën.²⁸  

Dit is dus des te meer een reden om te zorgen voor voldoende zink in het dagelijkse dieet. Voor wie bovenstaande vicieuze cirkel wilt doorbreken, leg ik in dit artikel uit welke mogelijkheden er zijn voor het herstellen van de darmwan. Eén van de manieren die in dit artikel beschreven staat, is het eten van veel voedingsvezels. Niet alleen zorgen deze voedingsvezels voor een gezondere darmwand, maar zij voeden ook gezonde darmbacteriën die een natuurlijke vijand zijn van de schadelijke Proteobacteriën.^{29 30 31 32} En in dit artikel heb ik een overzicht gemaakt van de verschillende vezels en in welk voedingsmiddelen die te vinden zijn. Daarnaast heeft het specerij kurkuma een antibacteriële werking, waardoor schadelijke bacteriën, zoals de Proteobacteriën, ingeperkt worden.³³

Wil je mij bedanken voor al het werk dat ik heb geleverd voor het schrijven van dit artikel? Dit kan door te doneren. Doneren kan hier.

Samengevat

Mensen die hun ontbijt overslaan hebben meer ontstekingsreacties in hun lijf dan gezonde mensen. Een verklaring hiervoor is het ontstaan van een zinktekort wanneer iemand door het skippen van het ontbijt te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt. Zink is een belangrijke voedingsstof voor de gezondheid van de darmwand. Wanneer de darmwand door een zinktekort openbreekt, kunnen er niet alleen gifstoffen uit de darm ontsnappen en op verschillende plekken in het lijf voor ontstekingen zorgen, maar het leidt ook tot een nadelige shift in de darmflora. Bij een lekkende darm komt er zuurstof in de darmen, waardoor gezonde darmbacteriën afsterven en schadelijke darmbacteriën floreren. En deze overgroei van schadelijke bacteriën leidt op zijn beurt weer tot extra veel gifstoffen in de bloedbaan en extra ontstekingsreacties. Het overslaan van het ontbijt is om die reden niet aan te raden.

---

Disclaimer: De auteur van darmrevolutie.nl, Jacqui Bolt, is geen praktiserend arts, maar beschrijft slechts de resultaten van wetenschappelijke onderzoeken. Als u lichamelijke of mentale problemen ervaart, wordt u geadviseerd om die te bespreken met uw behandelend arts.

---

Bronnen

1. Zhu, S. et al. 2020: Habitually skipping breakfast is associated with chronic inflammation: a cross-sectional study. Public Health Nutrition 24(10), p. 2936-2943. [PubMed] [Google Scholar]
2. Xiang, J. & D.E. King, 2021: A Relationship Between Mortality and Eating Breakfast and Fiber. Journal of the American Board of Family Medicine 34(4), p. 678-687. [PubMed] [Google Scholar]
3. Lim, H., H.J. Kim, S.J. Hong & S. Kim, 2014: Nutrient Intake and Bone Mineral Density by Nutritional Status in Patients with Inflammatory Bowel Disease. Journal of Bone Metabolism 21(3), p. 195-203. [PubMed] [Google Scholar]
4. Sandström, B., A. Almgren, B. Kivistö & Å. Cederblad, 1987: Zinc Absorption in Humans from Meals Based on Rye, Barley, Oatmeal, Triticale and Whole Wheat. The Journal of Nutrition 117(11), p. 1898-1902. [PubMed] [Google Scholar]
5. Reed, S., H. Neuman, S. Moscovich, R.P. Glahn, O. Koren, E. Tako, 2015: Chronic Zinc Deficiency Alters Chick Gut Microbiota Composition and Function. Nutrients 7(12), p. 9768-9784. [PubMed] [Google Scholar]
6. Sturniolo, G.C., V. Di Leo, A. Ferronato, A. D’Odorico, R. D’Incà, 2001: Zinc Supplementation Tightens “Leaky Gut” in Crohn’s Disease. Inflammatory Bowel Diseases 7(2), p. 94-98. [PubMed] [Google Scholar]
7. Chen, P. et al. 2003: Association of Vitamin A and Zinc Status with Altered Intesinal Permeability: Analyses of Cohort Data from Northeastern Brazil. Journal of Health Population and Nutrition 21(4), p. 309-315. [PubMed] [Google Scholar]
8. Farré, R., M. Fiorani, S.A. Rahiman & G. Matteoli, 2020: Intestinal Permeability, Inflammation and the Role of Nutrients. Nutrients 12(4): 1185. [PubMed] [Google Scholar]
9. Javed, F., A. Ashgar, S. Sheikh, M.A. Butt, N. Hashmat, B.A. Malik, 2009: Comparison of Serum Zinc Levels Between Healthy and Malnourished Children. Annals of Punjab Medical College 3(2), 139-143. [Google Scholar]
10. Yanagisawa, H., 2004: Zinc Deficiency and Clinical Practice. Japan Medical Association Journal 47(8), p. 359-364. [Google Scholar]
11. Dhurandhar, E.J. et al. 2014: The effectiveness of breakfast recommendations on weight loss: a randomized controlled trial. The American Journal of Clinical Nutrition 100(2), p. 507-513. [PubMed] [Google Scholar]
12. Chowdhury, E.A., J.D. Richardson, K. Tsintzas, D. Thompson & J.A. Betts, 2015: Carbohydrate-rich breakfast attenuates glycaemic, insulinaemic and ghrelin response to ad libitum lunch relative to morning fasting in lean adults. The British Journal of Nutrition 114(1), p. 98-107. [PubMed] [Google Scholar]
13. Green, C.B., J.S. Takahashi & J. Bass, 2008: The meter metabolism. Cell 134(5), p. 728-742. [PubMed] [Google Scholar]
14. Jakubowicz, D., M. Barnea, J. Wainstein & O. Foy, 2013: High caloric intake at breakfast vs. dinner differentially influences weight loss of overweight and obese women. Obesity (Silver Spring) 21(12), p. 2504-2512. [PubMed] [Google Scholar]
15. Garaulet, M. et al. 2013: Timing of food intake predicts weight loss effectiveness. International Journal of Obesity 37, p. 604-611. [PubMed] [Google Scholar]
16. Norman, K., M. Pirlich, J.D. Schulzke, C. Smoliner, H. Lochs, L. Valentini & S. Bühner, 2012: Increased intestinal permeability in malnourished patients with liver cirrhosis. European Journal of Clinical Nutrition 66, p. 1116-1119. [PubMed] [Google Scholar]
17. Rodríguez, P., N. Darmon, P. Chappuis, C. Candalh, M.A. Blaton, C. Bouchard & M. Heyman, 1996: Intestinal paracellular permeability during malnutrition in guinea pigs: effect of high dietary zinc. Gut 39, p. 416-422. [PubMed] [Google Scholar]
18. Sturniolo, G.C., V. Di Leo, A. Ferronato, A. D’Odorico, R. D’Incà, 2001: Zinc Supplementation Tightens “Leaky Gut” in Crohn’s Disease. Inflammatory Bowel Diseases 7(2), p. 94-98. [PubMed] [Google Scholar]
19. Luo, X. et al. 2021: Increased intestinal permeability with elevated peripheral blood endotoxin and inflammatory indices for e-waste lead exposure in children. Chemosphere 279: 130862. [PubMed] [Google Scholar]
20. Litvak, Y., M.X. Byndloss,, R.M. Tsolis & A.J. Bäumler, 2017: Dysbiotic Proteobacteria expansion: a microbial signature of epithelial dysfunction. Current Opinion in Microbiology 39, p. 1-6. [PubMed] [Google Scholar]
21. Jiang, H. et al. 2015: Altered fecal microbiota composition in patients with major depressive disorder. Brain, Behavior and Immunity 48, p. 186-194. [PubMed] [Google Scholar]
22. Vester-Andersen, M.K. et al. 2019: Increased abundance of proteobacteria in aggressive Crohn’s disease seven years after diagnosis. Scientific Reports 9: 13473. [PubMed] [Google Scholar]
23. Pittayanon, R., J.T. Lau, Y. Yuan, G.I. Leontiadis, F. Tse, M. Surette & P. Moayyedi, 2019: Gut Microbiota in Patients With Irritable Bowel Syndrome – A Systematic Review. Gastroenterology 157(1), p. 97-108. [PubMed] [Google Scholar]
24. Leonardi, M., C. Hicks, F. El-Assaad, E. El-Omar & G. Condous, 2020: Endometriosis and the microbiome: a systematic review. BJOG An International Journal of Obstetrics and Gynaecology 127(2), p. 239-249. [PubMed] [Google Scholar]
25. Zhan, X. et al. 2016: Gram-negative bacterial molecules associate with Alzheimer disease pathology. Neurology 87(22), p. 2324-2332. [PubMed] [Google Scholar]
26. Rizzatti, G., L.R. Lopetuso, G. Gibiino, C. Binda & A. Gasbarrini, 2017: Proteobacteria: A Common Factor in Human Diseases. BioMed Research International: 9351507. [PubMed] [Google Scholar]
27. Guo, S., R. Al-Sadi, H.M. Said & T.Y. Ma, 2013: Lipopolysaccharide causes an increase in intestinal tight junction permeability in vitro and in vivo by inducing enterocyte membrane expression and localization of TLR-4 and CD14. The American Journal of Pathology 182(2), p. 375-387. [PubMed] [Google Scholar]
28. Lee, J.S. et al. 2015: Interleukin-23-Independent IL-17 Production Regulates Intestinal Epithelial Permeability. Immunity 43(4), p. 727-738. [PubMed] [Google Scholar]
29. Vieira, A.T. et al. 2016: Control of Klebsiella pneumoniae pulmonary infection and immunomodulation by oral treatment with the commensal probiotic Bifidobacterium longum 5^1A. Microbes and Infection 18(3), p. 180-189. [PubMed] [Google Scholar]
30. Ibrahim, S.A. & B. Anatoly, 1993: Inhibition of Escherichia coli by Bifidobacteria. Journal of Food Protection 56(8), p. 713-715. [PubMed] [Google Scholar]
31. Gagnon, M., E.E. Kheadr, G. Le Blay & I. Fliss, 2004: In vitro inhibition of Escherichia coli 0157:H7 by bifidobacterial strains of human origin. International Journal of Microbiology 92(1), p. 69-78. [PubMed] [Google Scholar]
32. Lim, S.M. & D.H. Kim, 2017: Bifidobacterium adolescentis IM38 ameliorates high-fat diet–induced colitis in mice by inhibiting NF-κB activation and lipopolysaccharide production by gut microbiota. Nutrition Research 41, p. 86-96. [PubMed] [Google Scholar]
33. Burge, K., A. Gunasekaran, J. Eckert & H. Chaaban, 2019: Curcumin and Intestinal Inflammatory Diseases: Molecular Mechanisms of Protection. International Journal of Molecular Sciences 20(8): 1912. [PubMed] [Google Scholar]