(Last Updated On: 01/12/2022)

Wie het woord artrose hoort, denkt al snel aan pijnlijke gewrichten, gewrichtsslijtage en ouderdom en niet aan darmbacteriën en voedingsvezels. Toch heeft artrose een hoop met de darmen en voeding te maken. Zo kan een gezond dieet de onomkeerbare schade van de gewrichten afremmen terwijl een ongezond dieet artrose juist kan verergeren. Voeding en de gezondheid van de darmen hebben een grote invloed op de ontstekingen bij artrose.

In dit artikel:

• artrose als ontstekingsziekte
• de oorzaak van ontstekingen bij artrose
• het gunstige effect van voedingsvezels
• samenvatting
• wetenschappelijke bronnen

Wat is artrose?

Artrose staat over het algemeen bekend als een slijtageziekte, waarbij het kraakbeen aan het uiteinde van de botten verdwijnt. Artrose komt het meest voor in de heupen, knieën, nek, onderrug, vingers en duimen en de grote teen. Symptomen van artrose zijn daarom ook pijnlijke gewrichten en stijfheid. Wanneer het kraakbeen eenmaal verdwenen is, komt het niet meer terug. De behandeling van artrose bestaat momenteel uit medicatie, operatieve ingrepen (zoals de welbekende heupoperaties) en oefentherapieën. De behandelingen bestrijden over het algemeen slechts de pijn die bij artrose komt kijken, maar remmen niet de verdere afbraak van het kraakbeen af. Op een groot aantal websites van klinieken en ziekenhuizen wordt slijtage als oorzaak genoemd, maar er is meer aan de hand dan slechts het veelvuldig gebruik van gewrichten en ouderdom.

Ontstekingen in de gewrichten

Uit steeds meer wetenschappelijke onderzoeken blijkt namelijk dat mensen met artrose meer ontstekingsreacties in hun gewrichten hebben dan mensen zonder artrose.^{1 2} Artrose is een aandoening waarbij het afweersysteem bijdraagt aan de aantasting van het eigen lichaam. Het zijn deze ontstekingsreacties die indirect schade aanrichten aan het kraakbeen in de gewrichten. Ontstekingsreacties activeren namelijk een bepaald type enzymen: enzymen behorend tot de groep matrix metalloproteinase. En deze specifieke enzymen zijn in staat om kraakbeen af te breken, wat zij ook doen in het geval van artrose.³

Enzymen

In het menselijk lichaam bevinden zich verschillende soorten enzymen. De meeste mensen hebben op school geleerd dat enzymen belangrijk zijn voor het afbreken van voedsel, zodat het lichaam voedingsstoffen uit ons eten op kan nemen. Maar enzymen kunnen veel meer dan alleen het afbreken van voedsel. Er zijn namelijk ook enzymen die zorgen voor de afbraak van gifstoffen, enzymen die een bijdrage leveren aan het energieproces van cellen, enzymen die hersenfuncties ondersteunen en enzymen die reparaties bewerkstelligen. En de enzymen van de groep matrix metalloproteinase hebben de functie om overbodig collageen op te ruimen. Collageen is een belangrijk bestanddeel van onder andere kraakbeen, bot, bindweefsel en de huid. Maar bij artrose breken deze enzymen dus meer collageen af dan nodig, als gevolg van een overvloed aan ontstekingsreacties in de gewrichten.    

Een mogelijke oorzaak van deze ontstekingen

Een mogelijke oorzaak van het oplaaien van ontstekingen in de gewrichten is de aanwezigheid van het gifstofje genaamd lipopolysaccharide (LPS). Lipopolysacchariden zijn bestanddelen van de celwanden van bepaalde bacteriën die zich normaal in de dikke darm bevinden (waaronder de welbekende E. coli). Als deze bacteriën in de bloedbaan terecht komen, herkent het immuunsysteem de celwanden van deze bacteriën als giftig en zal het zijn best doen om deze toxische stoffen op te ruimen. Nu is uit onderzoek bekend dat juist dit gifstofje zich ook bevindt in de bloedbaan èn de gewrichten van mensen met artrose. Sterker nog, hoe meer LPS zich in de gewrichten van de proefpersonen bevonden, hoe meer pijn deze proefpersonen ervoeren.⁴ Niet alleen speelt LPS bij artrose een rol, maar ook bij Alzheimer, diabetes type 2 en hart- en vaatzieken.

LPS en de afbraak van kraakbeen

We weten nu dat LPS voor meer ontstekingsreacties zorgen en dat ontstekingsreacties de schadelijke matrix metalloproteinase enzymen activeren. Nu is de vraag of het inderdaad de LPS zijn die indirect de matrix metalloproteinase enzymen aanwakkeren en daarmee ook bijdragen aan de aantasting van kraakbeen. Het toeval wil dat er in 2017 een onderzoek is geweest dat de correlatie tussen het gifstofje LPS, de matrix metalloproteinase enzymen en artrose onder de loep heeft gelegd. De onderzoekers dienden LPS toe aan patiënten met artrose. De conclusie van dit onderzoek luidde dat LPS inderdaad voor meer enzymen van de groep matrix metalloproteinase in de gewrichten zorgen.⁵ Ook bij het testen van medicatie voor artrose gebruiken onderzoekers LPS om ontstekingsreacties en matrix metalloproteinase enzymen aan te wakkeren.^{6 7} Kortom: de aanwezigheid van LPS in de bloedbaan kan de aantasting van het kraakbeen op gang brengen.

De herkomst van LPS

Hoe komen deze LPS dan in de bloedbaan terecht? In en op het menselijk lichaam bevinden zich normaliter enorm veel verschillende bacteriën. Het menselijk lichaam kent meerdere zogenaamde microbiomen. Een microbioom is het samenstel van verschillende soorten micro-organismen, waaronder bacteriën, schimmels en virussen. Zo bevindt er zich een microbioom op de huid, in de mond, in de longen, in de vagina, in de maag, in dunne darm en in de dikke darm. Het grootste microbioom is te vinden in de dikke darm (ook wel bekend als de darmflora). Bij gezonde mensen leven al die bacteriën en schimmels in balans met het menselijk lichaam. Wanneer er zich veel LPS in de bloedbaan bevinden is de samenwerking tussen menselijk lichaam en de darmflora aardig uit balans. De LPS zijn dan ontsnapt uit de dikke darm. Dit komt dan door een lek in de darmwand, ook wel bekend als een doorlaatbare of lekkende darm. Dit komt niet alleen bij artrose voor, maar ook bij diabetes type 2 en Alzheimer. Vandaar dat mensen met artrose en diabetes type 2 ook een grotere kans hebben om op een latere leeftijd Alzheimer te ontwikkelen.^{8 9} Hoe een lekkende darm precies ontstaat en welke mogelijkheden er zijn om dit te herstellen, heb ik beschreven in dit artikel. Hieronder beschrijf ik een verkorte versie over de lekkende darm en de invloed op artrose. Een lekkende darm kan op onder andere de volgende manieren veroorzaakt worden:

• een teveel aan schadelijke bacteriën met LPS in de darm zelf
• een gebrek aan voedingsvezels in het dieet

LPS in de dikke darm

LPS zijn niet alleen schadelijk als deze door de bloedbaan circuleert, maar LPS dragen ook bij aan een lekkende darm. Een teveel aan bacteriën met LPS in de celwand in de darmen zorgt er namelijk voor dat de verbindingen tussen de darmwandcellen (de zogenaamde tight junctions) makkelijk open kunnen breken.¹⁰ Een overvloed van dit soort schadelijke bacteriën in de dikke darm kan veroorzaakt worden door een ongezond voedingspatroon. Voeding heeft namelijk een grote invloed op de samenstelling van de bacteriën in het verteringsstelsel. Zo zorgt een vetrijk dieet niet alleen voor overgewicht¹¹, maar ook voor een toename van bacteriën met de schadelijke LPS in de celwand.¹² Het effect van een ongezond dieet op artrose is terug te zien in de resultaten van een onderzoek met ratten, waarbij ze ratten 12 weken een vet- en suikerrijk dieet gaven. Na deze 12 weken waren er meer beschadigingen zichtbaar in de gewrichten van deze ratten dan in de gewrichten van ratten die normale voeding kregen.¹³

Voedingsvezels

Een tweede mogelijke oorzaak van een een lekkende darm en een teveel aan LPS in de bloedbaan is een gebrek aan voedingsvezels in iemands dagelijkse dieet. Wie voldoende gezonde voedingsvezels eet, voorkomt daarmee een lekkende darm. De darmwand heeft namelijk een bepaald voedingstofje nodig om intact te blijven. Dit voedingsstofje wordt door gezonde darmbacteriën aangemaakt als zij zelf de juiste voeding krijgen en heet butyraat. (Ook wel bekend als boterzuur). Gezonde darmbacteriën zijn in staat butyraat te maken als zij zich kunnen voeden met koolhydraten. Er komen meer koolhydraten in de dikke darm als mensen veel voedingsvezels consumeren. Hoe dat precies zit, beschrijf ik in dit artikel. Wanneer iemand te weinig voedingsvezels eet, verhongeren de gezonde darmbacteriën en zijn ze niet in staat om het belangrijke stofje butyraat te maken. Hierdoor hebben de cellen in de darmwand niet voldoende voeding en kunnen zij afsterven. Dit heeft dan het gevolg dat er gaten in de darmwand ontstaan. Gezonde voedingsvezels zijn onder andere te vinden in: uien, knoflook, prei, bosui,aardperen, peulvruchten (bonen, linzen en kikkererwten), volkoren granen, afgekoelde aardappels, afgekoelde rijst, groene bananen, mais, agave, sinaasappels en gewone wortels en witlofwortel.

Niet alleen zorgt butyraat voor een sterkere darmwand, maar butyraat kan nog veel meer betekenen voor het menselijk lichaam. Wanneer er na het voeden van de darmwand namelijk voldoende butyraat over is, kan butyraat zich door de darmwand heen verplaatsen naar de bloedbaan.¹⁴ En dit zorgt weer voor de nodige voordelen elders in het lichaam. Butyraat houdt bijvoorbeeld het immuunsysteem in balans door ontstekingsreacties in het lichaam te verminderen.^{15 16} Om deze reden besloten onderzoekers het effect van butyraat op artrose te testen. De onderzoekers ontdekten dat butyraat in een petrischaaltje ontstekingsreacties en de matrix metalloproteinase enzymen afremde. De conclusie van dit onderzoek luidde daarom dat butyraat mogelijk ingezet kan worden als geneesmiddel van artrose.¹⁷  

Zo’n onderzoek in een petrischaaltje is interessant, maar eigenlijk willen we weten wat het effect van voedingsvezels en butyraat is op levende patiënten. In 2018 was het effect van fermenteerbare voedingsvezels op artrose getest op muizen. De muizen kregen een vetrijk dieet dat werd aangevuld met de voedingsvezel genaamd fructo-oligosaccharide (normaliter te vinden in onder andere ui, prei, cichoreiwortel (ook wel bekend als witlofwortel), aardpeer, tarwe, gerst en agave). Deze aanvulling zorgde niet alleen voor een gezondere darmflora van de muizen, maar ook voor een vermindering van hun artrose!¹⁸ Maar muizen zijn geen mensen. Gelukkig zijn er ook enkele onderzoeken gedaan naar het effect van voedingsvezels op artrose met menselijke proefpersonen. In één van die onderzoeken werd het dieet van mensen met artrose 8 jaar lang gevolgd. Uit dit onderzoek bleek dat de mensen die de meeste vezels consumeerden een verminderd risico hadden op artrose.^{19 20} In een ander onderzoek werd er gekeken of een veganistisch dieet met alleen onbewerkte voedingsmiddelen (een dieet met dus veel vezels en weinig vetten) klachten kon verminderen bij patiënten met artrose. En dit bleek al na slechts twee weken van het volgen van dit vezelrijke dieet inderdaad zo te zijn!²¹ De consumptie van voedingsvezels lijkt dus artrose en verdere beschadiging van het kraakbeen te voorkomen.

Polyfenolen

Naast fermenteerbare voedingsvezels zorgt de consumptie van polyfenolen ook voor meer butyraat en een gezondere darmwand. Polyfenolen zijn een bestanddeel in planten die bij de consumptie ervoor kunnen zorgen dat bepaalde enzymen in het verteringsstelsel geblokkeerd worden. Het gaat hier dus om enzymen die bijdragen aan de spijsvertering en voedsel afbreken, zodat het menselijk lichaam de voedingsmiddelen in de dunne darm op kan nemen. Als polyfenolen ervoor zorgen dat er zich minder enzymen in ons maag-darm stelsel bevinden, dan komt er uiteindelijk meer onverteerd voedsel in onze dikke darm terecht. En dit onverteerde voedsel (vooral koolhydraten) is een feestje voor de darmbacteriën: zij hebben dan extra veel voedsel, waarmee ze dus ook butyraat kunnen produceren.^{22 23 24} Producten met polyfenolen waarvan is bewezen dat ze gewrichtspijn kunnen verlichten bij artrose zijn: kurkuma^{25 26}, gember²⁷, groene thee extract²⁸, aardbeien²⁹, lijnzaadolie³⁰, koolbladeren³¹ en sesamzaad (bij de consumptie van 40 gram per dag!)³². Van kurkuma is sowieso bekend dat deze een ontstekingsremmende werking heeft.³³

Wil je mij bedanken voor al het werk dat ik heb geleverd voor het schrijven van dit artikel? Dit kan door te doneren. Doneren kan hier.

Samengevat

Voeding en de gezondheid van de darmen hebben een grote invloed op het ziekteverloop van artrose. Artrose is een ontstekingsziekte, waarbij de ontstekingen een bepaald type enzym activeren die het kraakbeen afbreekt. Deze ontstekingen worden veroorzaakt door een schadelijk stofje dat zich eigenlijk in de dikke darm hoort te bevinden. Dit stofje heet lipopolysaccharide (LPS) en kan uit de darm ontsnappen als er sprake is van een doorlaatbare darm. Mensen die een vetrijk dieet volgen hebben over het algemeen meer LPS in het bloed en meer last van artrose dan mensen die een vetarm dieet volgen. Een vezelrijk dieet kan de darmwand herstellen en daarom hebben mensen die veel vezels eten ook minder last van artrose.

---

Disclaimer: De auteur van darmrevolutie.nl, Jacqui Bolt, is geen praktiserend arts. Met deze artikelen probeer ik slechts de resultaten van wetenschappelijke onderzoeken weer te geven. Mensen die klachten ervaren worden geadviseerd hun behandelend arts te raadplegen.

---

Bronnen

1. Wooddell-May, J.E. & S.D. Sommerfeld, 2019: Role of Inflammation and the Immune System in the Progression of Osteoarthritis. Journal of Orthopaedic Research. [PubMed]
2. Bo, W., J. Zhou & K. Wang, 2018: Sodium butyrate abolishes the degradation of type II collagen in human chondrocytes. Biomedicine & Pharmacotherapy 102, p. 1099-1104. [PubMed] [Google Scholar]
3. Goldring, M.B. et al. 2011: Roles of Inflammatory and Anabolic Cytokines in Cartilage Metabolism: Signals and Multiple Effectors Converge upon MMP-13 Regulation in Osteoarthritis. European Cells and Materials 21, p. 202-220. [PubMed] [Google Scholar]
4. Huang, Z., T. Stabler, F. Pei & V. Beyers Kraus, 2016: Both systemic and local lipopolysaccharide (LPS) burden are associated with knee OA severity and inflammation. Osteoarthritis Cartilage 24(10), p. 1769-1775. [PubMed] [Google Scholar]
5. Luo, S. et al. 2019: Expression and Significance of MMPs in Synovial Fluid, Serum and PBMC Culture Supernatant Stimulated by LPS in Osteoarthritis Patients With or Without Diabetes. Experimental and Clinical Endocrinology & Diabetes 127(4), p. 195-202. [Google Scholar]
6. Serra, R., A. Al-saidi, N. Angelov & S. Nares, 2010: Suppression of LPS-induced matrix-metalloproteinase responses in macrophages exposed to phenytoin and its metabolite, 5-(p-hydroxyphenyl-), 5-phenylhydantoin. Journal of Inflammation 7,48. [PubMed] [Google Scholar]
7. Yang, Y.H. et al. 2015: Acetylcholine Inhibits LPS-Induced MMP-9 Production and Cell Migration via the α7 nAChR-JAK2/STAT3 Pathway in RAW264.7 Cells. Cellular Physiology and Biochemistry 36, p. 2025-2038. [PubMed] [Google Scholar]
8. Haan, M.N., 2006: Therapy Insight: type 2 diabetes mellitus and the risk of late-onset Alzheimer’s disease. Nature Clinical Practice Neurology 2, p. 159-166. [PubMed] [Google Scholar]
9. Huang, S.W., W.T. Wang, L.C. Chou, C.D. Liao, T.H. Liou & H.W. Lin, 2015: Osteoarthritis Increases the Risk of Dementia: A Nationwide Cohort Study in Taiwan. Scientific Report 5: 10145. [PubMed] [Google Scholar]
10. Guo, S., R. Al-Sadi, H.M. Said & T.Y. Ma, 2013: Lipopolysaccharide causes an increase in intestinal tight junction permeability in vitro and in vivo by inducing enterocyte membrane expression and localization of TLR-4 and CD14. The American Journal of Pathology 182(2), p. 375-387. [PubMed] [Google Scholar]
11. Schwingshackl, L. & G. Hoffmann, 2013: Comparison of effects of long-term low-fat vs high-fat diets on blood lipid levels in overweight or obese patients: a systematic review and meta-analysis. Journal of the Academy of  Nutrition and Dietetics 113(12), p. 1640–1661. [PubMed] [Google Scholar]
12. Moreira, A.P.B., et al. 2012: Influence of a high-fat diet on gut microbiota, intestinal permeability and metabolic endotoxaemia. British Journal of Nutrition 108, p. 801-809. [PubMed] [Google Scholar]
13. Collings, K.H. et al. 2018: High-fat/high-sucrose diet-induced obesity results in joint-specific development of osteoarthritis-like degeneration in a rat model. Bone & Joint Research 7(4), p. 274-281. [PubMed] [Google Scholar]
14. Li, R.W. & C.J. Li: 2014: Enhancing Butyrate Biosynthesis in the Gut for Health Benefits. In: C.J. Li (ed.): Butyrate: Food Sources, Functions and Health Benefits. Hauppage: Nova Science Publishers, Inc. [Google Scholar]
15. Hui, W., D. Yu, Z. Cao & X. Zhao, 2019: Butyrate inhibit collagen-induced arthitis via Treg/Il-10/Th17 axis. International Immunopharmacology 68, p. 226-233. [PubMed] [Google Scholar]
16. Mowat A.M. & W.W. Agace, 2014: Regional specialization within the intestinal immune system. Nature Reviews Immunology 14, p. 667–85. [PubMed] [Google Scholar]
17. Bo, W., J. Zhou & K. Wang, 2018: Sodium butyrate abolishes the degradation of type II collagen in human chondrocytes. Biomedicine & Pharmacotherapy 102, p. 1099-1104. [PubMed] [Google Scholar]
18. Schott, E.M. et al. 2018: Targeting the gut microbiome to treat the osteoarthritis of obesity. JCI Insight. [PubMed] [Google Scholar]
19. Dai, Z., J. Niu, Y. Zhang, P. Jacques & D.T. Felson, 2017: Dietary intake of fibre and risk of knee osteoarthritis in two US prospective cohorts. Annals of the Rheumatic Diseases. [PubMed] [Google Scholar]
20. Saidane, O., A. Courties & J. Sellam, 2019: Dietary fibers in osteparthtitis: What are the evidences? Joint Bone Spine 86, p. 411-414. [PubMed] [Google Scholar]
21. Clinton, C.M. et al. 2015: Whole Foods, Plant-Based Diet Alleviates the Symptoms of Osteoarthritis. Arthritis. [PubMed] [Google Scholar]
22. McDougall, G., N.N. Kulkarni & D. Stewart, 2008: Current developments on the inhibitory effects of berry polyphenols on digestive enzymes. BioFactors 34(1), p. 73-80. [PubMed] [Google Scholar]
23. Boath, A.S., D. Grussu, D. Stewart & G.J. McDougall, 2012: Berry Polyphenols Inhibit Digestive Enzymes: a Source of Potential Health Benefits? Food Digestion 3, p. 1-7. [Google Scholar]
24. Shi, Z., et al. 2020: Anti-obesity effects of a-amylase inhibitor enriched extract from white common beans (Phaseolus vulgaris L.) associated with the modulation of gut microbiota composition in high-fat diet-induced obese rats. Food & Function 2. [PubMed] [Google Scholar]
25. Singhal S. et al. 2021: Bioavailable turmeric extract for knee osteoarthritis: a randomized, non-inferiority trial versus paracetamol. Trials 22(1): 105. [PubMed] [Google Scholar]
26. Perkins, K. W. Sahy & R.D. Beckett, 2016: Efficacy of Curcuma for Treatment of Osteoarthritis. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine 22(1), p. 156-165. [PubMed] [Google Scholar]
27. Bartels, E.M. et al. 2015: Efficacy and safety of ginger in osteoarthritis patients: a meta-analysis of randomized placebo-controlled trials. Osteoarthritis Cartilage 23(1), p. 13-21. [PubMed] [Google Scholar]
28. Hashempur, M.H., S. Sadrneshin, S.H. Mosavat & A. Ashraf, 2016: Green tea (Camellia sinensis) for patients with knee osteoarthritis: A randomized open-label active-controlled clinical trial. Clinical Nutrition 37(1), p. 85-90. [PubMed] [Google Scholar]
29. Schell, J. et al. 2017: Strawberries Improve Pain and Inflammation in Obese Adults with Radiographic Evidence of Knee Osteoarthritis. Nutrients 9(9), 949. [PubMed] [Google Scholar]
30. Mosavat, S.H. et al. 2018: Efficacy of topical Linum usitatissimum L. (flaxseed) oil in knee osteoarthritis: A double-blind, randomized, placebo-controlled clinical trial. Complementary Therapies in Clinical Practice 31, p. 302-307.[PubMed] [Google Scholar]
31. Lauche, R. et al. 2016: Efficacy of Cabbage Leaf Wraps in the Treatment of Symptomatic Osteoarthritis of the Knee: A Randomized Controlled Trial. The Clinical Journal of Pain 32(11), p. 961-971. [PubMed] [Google Scholar]
32. Sadat, B.E. et al.2013: Effects of sesame seed supplementation on clinical signs and symptoms in patients with knee osteoarthritis. International Journal of Rheumatic Diseases 16(5), p. 578-582. [PubMed] [Google Scholar]
33. He, Y. et al. 2015: Curcumin, inflammation, and chronic diseases: how are they linked? Molecules 20(5), p. 9183-9213. [PubMed] [Google Scholar]